Asrel Aerospace Research Letters Son Sayı

Model Referans Adaptif Kontrolcüler (MRAK), modellenememiş dinamiklere ya da parametre belirsizliklerine sahip sistemler için uygun ve kullanımına sıkça başvurulan kontrolcü tasarımlarıdır. MRAK tasarımlarında en önemli husus, seçilen bir referans sistem ile kontrol edilmek istenen sistem arasındaki hata değerinin sıfırlanması ya da makul bir değere düşmesidir. Hata değeri kontrolcü tarafından zaman ilerledikçe azaltılsa da, referans sistemin her zaman aralığında olabildiğince düzgün takip edilmesi de istenir. Bu sebeple, adaptasyon kuralı oluşturulurken, referans model cevabına yakınsama hızı da uygulamacılar açısından önem taşır. Yakınsama hızı da doğrudan adaptasyon hızı ile ilişkilidir. Konvansiyonel adaptasyon kuralı tasarımları, adaptasyon hızı çok büyük değerlere sahip olmadığı sürece takip hata değişimlerinin büyük ve/veya hızlı olması durumlarıyla yeterli ölçüde başa çıkamayabilir. Bazı durumlarda kontrol edilmek istenen sistemin dinamiği ile ilgili apriori bilgiler gerekebilir, bu bilgilerin olmadığı durumlarda adaptasyon hızının çok büyük değerlerde olması dahi adaptasyonda başarı sağlamayabilir. Ayrıca, sistem dinamiğinin ilgili referans model dinamiği ile uyumu da adaptasyonda başarı ve daha iyi takip ihtimalini güçlendirebilir. Bu amaçla çalışma kapsamındaki referans model, klasik yöntemlerin aksine, kontrol edilmek istenen fiziksel sistemin doğasına çok daha uygun gelen doğrusal olmayan matematiğe sahip bir sistem olarak ele alınmıştır. Bu araştırmanın konusu, adaptasyon kuralında önemli rol oynayan adaptasyon hızı değişkeninin, doğrusal olmayan bir referans sistemi tasarlanarak elde edilmiş MRAK’ye sahip fiziksel bir sistem üzerindeki etkinliğinin irdelenmesidir. Bu irdeleme, önerilen MRAK tasarımının özelinde, üç serbestlik dereceli bir helikopter sisteminin benzetimi yapılarak sonuçların kıyaslanması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Kıyaslamalar, helikopterin konum kontrolleri sağlanan iki eksen üzerinden yapılmıştır. Test edilen her bir MRAK, adaptasyon hızı haricindeki değişkenler farklılaştırılmadan ele alınmış ve değişen adaptasyon kurallarıyla, referans sistem takiplerinin ne ölçüde yapılabildiği incelenmiştir.

Uydular, 20. yüzyılın ortalarından itibaren dünya üzerinde büyük bir etki yaratmaya başlamıştır. İlk yapay uydu olan Sputnik 1’in 1957'de Sovyetler Birliği tarafından fırlatılması, insanlık için uzay çağının başlangıcını simgelemiştir. Bu gelişme, uydu teknolojilerinin iletişimden askeri uygulamalara, çevre izlemeye ve bilimsel araştırmalara kadar geniş bir yelpazede kullanılmasının önünü açmıştır. Uydular, bugün ulusal güvenlikten ekonomik kalkınmaya kadar birçok stratejik alanda kritik rol oynamaktadır. Küresel rekabetin giderek arttığı bu dönemde, uydu teknolojilerinde liderlik, ülkelerin uluslararası arenadaki konumlarını güçlendirmeleri için önemli bir fırsat sunmaktadır. Türkiye de bu bağlamda uydu teknolojilerine yaptığı yatırımlarla dikkat çekmekte ve bölgesel bir güç olma yolunda ilerlemektedir. Bu makale, Türkiye’nin uydu çalışmalarını SWOT analizi perspektifinde kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Türkiye, uzay teknolojilerine yaptığı yatırımlar ve bu alandaki gelişmelerle ekonomik, bilimsel ve stratejik birçok avantaj elde etmiştir. Uydu teknolojileri, özellikle iletişim, çevresel izleme ve askeri uygulamalar gibi birçok alanda ülkenin küresel konumunu güçlendirmiştir. Türkiye’nin bu başarıları, özellikle yerli üretim ve milli uzay programı çerçevesinde geliştirdiği uydular sayesinde gerçekleşmiştir. Göktürk ve TÜRKSAT projeleri, Türkiye’nin bağımsız uydu geliştirme kapasitesini gösteren önemli adımlardan biri olmuştur. Bununla birlikte, Türkiye’nin uydu çalışmalarında karşılaştığı bazı zayıf yönler de bulunmaktadır. Ar-Ge faaliyetlerine yapılan yatırımların sınırlı olması, kritik teknolojilerde dışa bağımlılık ve nitelikli insan kaynağının bulunmaması, uydu projelerinin sürdürülebilirliğini zorlaştıran başlıca etkenlerdir. Bu durum, uydu teknolojilerinin hızla geliştiği bir ortamda Türkiye’nin rekabet gücünü sınırlayabilir. Öte yandan, uluslararası iş birlikleri ve yerli uydu projeleri Türkiye için büyük fırsatlar sunmaktadır. Özellikle global uydu pazarında daha fazla yer edinme potansiyeli, Türkiye’nin ekonomik ve stratejik açıdan kazanımlar elde etmesine yardımcı olabilir. Ancak, bu fırsatların değerlendirilmesi için küresel rekabetin ve ekonomik belirsizliklerin yarattığı tehditlerin dikkatlice yönetilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, bu SWOT analizi, Türkiye’nin uydu çalışmalarındaki mevcut durumu değerlendirirken, gelecekte atılması gereken adımlar için stratejik bir rehber niteliği taşımaktadır.

Bu çalışma, engebeli arazilerde çalışabilen çok amaçlı bir Dikey Kalkış ve İniş (VTOL) İnsansız Hava Aracının (İHA) kavramsal ve detaylı tasarımına odaklanmaktadır. Son yıllarda VTOL teknolojisindeki hızlı gelişmeler, tarım, lojistik ve savunma gibi sektörlerde geleneksel sistemlere kıyasla daha az alan gerektiren ve çok yönlü yeteneklere sahip hava araçlarına olan talebi artırmıştır. Operasyonel yükü rahat şekilde değiştirilen VTOL hava araçları günümüzde mühimmat bırakma, tarımsal ilaçlama, arama kurtarma, yangın söndürme gibi birçok sektörde kullanılabilmektedir. VTOL İHA'lar hibrit konseptleri sayesinde dar alanlarda kalkış ve iniş yapabilme, havada sabit kalabilme ve yatay uçuş moduna geçiş sağlayarak önemli operasyonel avantajlar sunmaktadır. Bu çalışmada tasarlanan İHA, 20 m/s seyir hızı, 100-500 metre arasında değişen maksimum irtifa aralığı ve 0,5 kg faydalı yük kapasitesiyle zorlu görevler için optimize edilmiştir. Hava aracı çeşitli görev aygıtları ile konfigüre edilerek veri toplama, yük taşıma ve gözlem gibi görev profillerini desteklemektedir, NACA 4412 kanat profili, ters V kuyruk konfigürasyonu ve modüler bileşenler gibi aerodinamik ve yapısal özellikler göz önünde bulundurularak geliştirilmiştir. Tasarım sürecinde XFLR5 ve OpenVSP gibi analiz araçları modelleme içinse Solidworks kullanılarak aerodinamik parametreler doğrulanmış, tasarımın uçuş stabilitesi ve performans gerekliliklerini karşıladığı onaylanmıştır. Bu İHA, hem savunma hem de ticari uygulamalar için maliyet etkin, yüksek performanslı ve güvenilir bir çözüm sunmaktadır. Ayrıca modüler yapısı sayesinde farklı görev senaryolarına kolayca uyum sağlayabilmektedir. Önerilen tasarım, günümüzün karmaşık operasyonel ihtiyaçlarını karşılamak ve İHA teknolojilerinde yenilikçi çözümler geliştirmek için önemli bir katkı sunmaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma, VTOL hava araçlarının kullanım potansiyelini artırmaya yönelik yeni yaklaşımlar sunmakta ve çeşitli operasyonel senaryolar için çözümler önermektedir.

Havayolu kargo işletmeleri, pandemi döneminde artan taleplere karşı yeni iş dinamikleri keşfettiler. Pandemi sonrası dönemde de devam eden talep yeni geliştirdikleri iş süreçleri için hedeflerini yeniden oluşturmalarını da sağlamıştır. Söz konusu hedefler ile ilgili işletme vizyonları, kargo şirketlerinin örgütsel değerleri için de belirleyici olabilecektir. Stratejik yönetim literatüründe gelecekte arzu edilen konum ya da hayal olarak tanımlanan vizyonun çalışanlarca da paylaşılması için örgütsel değerlere ihtiyaç vardır. . Örgütsel değerler, kurum kültürünün en önemli bileşenidir. Bu açıdan örgütsel değerler, vizyona ulaşma sürecinde önemli bir elverişli ortam rolü üstlenecektir. Bu çalışmada Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünde hava kargo işletmesi sınıfında ruhsatı bulunan, sadece kargo taşımacılığı yapan 4 adet işletmenin vizyon ifadeleri ve örgütsel değer ifadeleri incelenmiştir. İşletmelerin resmî web sitelerinden elde edilen vizyon ve örgütsel değer ifadeleri içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizinde ifadeler kodlanarak kategoriler olarak özetlenmiş, daha sonra bu kategorileri ifade eden temalar oluşturulmuştur. Sektörün geneli için vizyon ve örgütsel değer temaları ortaya çıkarıldıktan sonra söz konusu her bir işletme için ortak olanlar belirlenerek ki-kare testi gerçekleştirilmiştir. Ki-kare testi sonucuna göre havayolu kargo sektörünün geneline göre işletmeler vizyon ve örgütsel değer ifadelerinin içeriği açısından istatistiksel olarak anlamlı derecede farklı değillerdir. Vizyon ifadelerinin temaları çoğunlukla örgütsel değer ifadelerinde de geçmektedir. Vizyon temaları; küreselleşme, müşteri, ortak, sürdürülebilirlik, kalite, lider, özel esnek çözümler, inovasyon, büyüme, rekabet ve profesyonelliktir. Örgütsel değer temalarından bazıları ise dürüstlük, adalet, müşteri odaklılık, insana saygı, yenilikçilik, takım çalışması, liderlik, performans ve küreselleşmedir. Araştırma, Türk hava kargo işletmelerinde vizyon ifadeleri ile örgütsel değerleri arasındaki ilişkiyi inceleyen alan yazındaki ilk çalışma olup, incelenen işletmelerin sektör düzeyinde anlamlı derecede farklı olmadığını ortaya çıkarmıştır. Kurum yöneticilerinin vizyonu gerçekleştirmek için kurumsal değerlerin dinamik olarak yaratılması sürecini yakından takip etmesi gerekmektedir.

Bu makale, multispektral uzaktan algılama verilerinden bulut sınıflandırma ve bulut maskesi oluşturma yöntemlerini karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Çalışmada, geleneksel eşik tabanlı yöntemlerin sınırlarını aşarak, Çok Katmanlı Algılayıcılar (MLP) ve Konvolüsyonel Sinir Ağları (CS-CNN) tabanlı yöntemlerin performansları değerlendirilmiştir. MLP, ileri beslemeli yapay sinir ağı yapısıyla, piksel düzeyinde sınıflandırmalarda doğruluk ve kullanım kolaylığı sağlayan bir yöntem olarak öne çıkmaktadır. Ancak mekânsal bağlamı doğrudan değerlendirememe gibi kısıtlamaları, karmaşık sahnelerde performansını sınırlamaktadır. CS-CNN ise hem mekânsal hem de spektral bilgiyi entegre edebilme kabiliyetiyle önceden tanımlanmış özelliklere ihtiyaç duymadan yüksek doğrulukta segmentasyon sağlayan, yenilikçi bir yaklaşım sunmaktadır. Çalışma kapsamında, bulut tespiti ve sınıflandırma için multispektral uydu verilerinde kullanılan belirli spektral bantların katkısı analiz edilmiştir. Görünür kanallardan 0,6 ve 0,8 μm bantları, aerosol saçılması ve yüzey-bulut kontrastının belirlenmesinde etkili olurken, 1,6 μm yakın kızılötesi kanalı, kar, buz ve su bulutları arasında ayrım yapmayı sağlamaktadır. 3,9 μm kızılötesi kanalı, özellikle alçak bulutların tespiti için kritik öneme sahiptir. İnce bulutların sıcaklık ölçümleri için 6,2 μm su buharı kanalı kullanılırken, 10,8 μm kızılötesi kanalı, yüzey ve bulut tepe sıcaklıklarının belirlenmesi, volkanik kül ve sirrus bulutlarının sınıflandırılmasında etkili olmuştur. Sonuçlar, CS-CNN'nin geleneksel eşik tabanlı yöntemler ve EUMETSAT bulut maskesi algoritması (CLM) ile karşılaştırıldığında üstün performans sergilediğini ortaya koymaktadır. MLP'nin %88,96 doğruluk oranına ve CLM'nin %86,10 doğruluk oranına karşın, CS-CNN'nin bağlamsal bilgiyi entegre ederek daha yüksek doğruluk ve esneklik sağladığı görülmüştür. Özellikle mekânsal bağlamın kritik olduğu durumlarda CS-CNN’nin üstün performansı, onu bulut tespiti ve sınıflandırması için güçlü bir yöntem olarak konumlandırmaktadır. Bu bulgular, makine öğrenimi tabanlı yaklaşımların, uzaktan algılama alanında büyük bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.

Bu çalışmada, iki fonksiyonel derecelendirilmiş (FD) plaka arasına sandviç edilmiş auxetic çekirdek katmanlı bir sandviç plakanın serbest titreşim analizi, çeşitli sınır koşulları altında hem analitik hem de nümerik yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmiştir. FD plakalar, silikon nitrür (〖Si〗_3 N_4)-nikel (Ni) seramik-metal matrisli olarak tasarlanmış ve sandviç yapıdaki malzeme kombinasyonu, mekanik ve termal performansın optimize edilmesi amacıyla tercih edilmiştir. Sandviç yapının malzeme özelliklerinin sıcaklığa bağlı olarak değiştiği varsayılmıştır. Bu bağlamda, auxetic çekirdek katman ve FD yüzey plakalarının sıcaklığa duyarlılığı, dinamik analizlerde dikkate alınmıştır. Yüzey plakalarının efektif malzeme özellikleri, kuvvet yasası dağılımı ile tanımlanmıştır. Bu yaklaşım, malzeme özelliklerinin konuma bağlı olarak değiştiği gerçekçi bir modelleme sağlamaktadır. Sandviç plakanın hareket denklemleri Hamilton prensibi kullanılarak elde edilmiş, serbest titreşim analizinde ise sonlu elemanlar yöntemi (SEY) ve Navier yöntemi kullanılmıştır. Yapılan simülasyon çalışmaları, sandviç plakanın serbest titreşim davranışını etkileyen önemli parametreleri detaylı bir şekilde incelemiştir. Sıcaklık değişiminin plakanın malzeme özelliklerini ve titreşim frekanslarını etkilediği gözlemlenmiştir. Ayrıca, yüzey plakalarının kuvvet yasası indeksindeki değişimlerin, titreşim davranışı üzerinde belirgin bir etkisi olduğu görülmüştür. Auxetic çekirdek katmanının geometrik parametreleri (örneğin, hücre boyutu ve duvar açıları), plakanın genel rijitliğini ve titreşim modlarını önemli ölçüde değiştirmiştir. Analitik ve nümerik yöntemlerden elde edilen sonuçlar kıyaslanmış ve birbirini doğrular nitelikte bulunmuştur. Bu durum, kullanılan yöntemlerin geçerliliğini ve doğruluğunu ortaya koymuştur. Analiz sonuçlarına göre, sıcaklık değişimi, kuvvet yasası parametreleri ve auxetic çekirdek katman geometrisinin plakanın serbest titreşim davranışını önemli ölçüde etkilediği belirlenmiştir. Özellikle, plakanın kullanılacağı ortam koşullarına göre bu parametrelerin optimize edilmesiyle, daha verimli ve güvenilir tasarımların gerçekleştirilebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, auxetic çekirdek katmanlı ve FD yüzey katmanlı sandviç plakalara ilişkin kapsamlı bir titreşim analizi sunarak, gelecekte yapılacak çalışmalar için önemli bir temel sağlamaktadır. Analizlerin doğruluğu ve yöntemlerin uyumu, sandviç yapıların farklı uygulama alanlarında kullanılabilirliğini artırabilecek yeni tasarımlar geliştirilmesine olanak tanımaktadır. Elde edilen bulguların, havacılık, otomotiv ve denizcilik endüstrileri gibi alanlarda gelişmiş yapıların tasarlanması için değerli bilgiler sağlayacağı düşünülmektedir.

Yüksek entropili alaşımlar (YEA'lar), günümüzde yenilikçi mühendislik malzemeleri arasında öne çıkan bir sınıftır ve birçok endüstriyel alanda artan bir ilgi görmektedir. Havacılık sektöründe, bu alaşımlar hem dayanım hem de hafiflik gereksinimlerini karşılamaları nedeniyle eşsiz bir potansiyele sahiptir. Geleneksel alaşımlara kıyasla daha üstün mekanik, termal ve kimyasal özellikler sunan YEA’lar, bu nedenle modern havacılık uygulamaları için umut vaat eden malzemeler olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, CoCrFeNiMox (x=0, 0,2, 0,4 % at.) YEA’ları vakumlu ark ergitme yöntemi ile üretilmiştir. Üretilen YEA’ların, X-Işınları Difraktometresi (XRD), taramalı elektron mikroskobu (SEM), vickers sertlik testi, basma testi ve nanoindentasyon testi ile yapısal ve mekanik özellikleri karakterize edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, yüzey merkezli kübik (YMK) yapılı matris oluşmakta ve Mo ilavesi ile kafes parametresi artmaktadır. Atomikçe %2 Mo ilavesinin bile mikroyapıda önemli değişikliklere sebep olduğu, dendritik yapının oluşmasına yol açtığı mikroyapısal incelemelerle tespit edilmiştir. Mo ilavesinin %4’e çıkarılması ile dendritler arası bölgede Mo-Cr zengin bölgeler oluşmaktadır. Yapıda Mo içeriği %0, %2 ve %4 (% at.) için sertlik değerleri 184 HV, 195 HV, 214 HV olarak elde edilirken, basma testinden elde edilen akma dayancı ise 206 MPa, 254 MPa ve 287 MPa olarak ölçülmüştür. Nanoindentasyon testleri ile, Cr-Mo zengin bölgelerde yüksek sertlik değerleri (~7,9 GPa) tespit edilmiş, bu durum Mo'nun katı çözelti sertleşmesi ve segregasyon mekanizmalarıyla alaşımı güçlendirdiğini doğrulamıştır. Elde edilen bulgular, CoCrFeNi alaşımına Mo ilavesinin yapıdaki süneklik özelliğinin korunarak katı çözelti sertleşmesi ve minör düzeyde ikincil faz çökelmeleri ile dayanımın arttırdığını göstermektedir. Bulgular, YEA’ların mekanik dayanım ve mikroyapısal özelliklerin kritik olduğu havacılık uygulamaları için güçlü adaylar olduğunu ortaya koymaktadır.